Πού είναι η Ελευθερία, οεο;

Η 3η ημέρα του Μαΐου είναι αφιερωμένη στην ελευθερία του τύπου, που ορίστηκε με απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ εν έτει 1993 και καθιερώθηκε στο καλαντάρι των «παγκόσμιων ημερών».
Ειδικότερα, η μέρα αυτή είναι αφιερωμένη στις καθημερινές θυσίες των ανθρώπων στο βωμό της ελευθεροτυπίας και προσδοκάται να υπενθυμίζει κυρίως στους κρατούντες τον σεβασμό που απαιτεί η ελευθερία έκφρασης ως ανθρώπινο δικαίωμα. Η ελευθεροτυπία και η ελευθερία έκφρασης είναι μεν δικαιώματα, όχι όμως απόλυτα καθώς περιορίζονται από όρια τα οποία συσσωρεύονται με το πέρας του χρόνου. Και εδώ βρίσκεται το σημείο της «έριδος», για το ποιος θέτει τα όρια στον τύπο, γιατί πρέπει να υπάρχουν και ποιος δύναται να κρίνει την εκάστοτε υπέρβασή τους.

Την ελευθερία του τύπου οριοθετούν τόσο η νομοθεσία (και του ελληνικού κράτους) αλλά και οι απροσδιόριστοι δεοντολογικής φύσεως περιορισμοί των ίδιων των δημοσιογράφων. Φαίνεται αλλόκοτο και ίσως «αστείο», οι ίδιοι άνθρωποι που αποζητούν την άρση της ανελευθερίας στον τύπο, να περιορίζουν τους εαυτούς τους!

Ο δημοσιογράφος έχει ως υποχρέωσή του την ενημέρωση των πολιτών και την δημοσιοποίηση της έγκυρης πληροφορίας. Συχνά όμως έχει να αντιμετωπίσει διλήμματα που αφορούν στη δημοσιοποίηση ή όχι μιας είδησης σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Σκέφτεται δηλαδή τις πιθανές επιπτώσεις από τη δημοσίευση της πληροφορίας του, ίσως τα πολιτικά κόστη ακόμα και τα εθνικά συμφέροντα. Αυτομάτως οριοθετεί ο ίδιος το δημοσιογραφικό του «λειτούργημα» σκεπτόμενος τις επικείμενες αντιδράσεις της κοινής γνώμης και των κυβερνόντων. Τα τελευταία χρόνια σε πολλά μέρη του κόσμου άνθρωποι των μέσων ενημέρωσης έχασαν τις θέσεις τους για επιλογές τους που ενόχλησαν τους ισχυρούς ή αντιστάθηκαν στην εξουσία. Γεγονός που καταδεικνύει τη δυσκολία που ενέχει η υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης από τον δημοσιογράφο.

Τα όρια της ελευθερίας του τύπου επιπλέον τίθενται από το νομοθετικό πλαίσιο κάθε χώρας. Ειδικότερα η ελληνική νομοθεσία ποτέ δεν ήταν φιλική προς τον τύπο, επιβάλλοντας κατά καιρούς περιοριστικά μέτρα και έστω προληπτικές μεθόδους λογοκρισίας ακόμη και στις τέχνες. Μνημονεύεται, η απαγόρευση δημοσίευσης προκηρύξεων της τρομοκρατικής οργάνωσης «17 Νοέμβρη» δια νόμου επί κυβερνήσεως Μητσοτάκη το 1992.
Το ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο τιμωρεί όσους υπερβαίνουν τα όρια στη δημοσίευση μιας είδησης, όχι με βάση την αλήθεια ή μη που η είδηση πραγματεύεται, αλλά με το αν επιφέρει ζημιά σε κάποιο φυσικό ή νομικό πρόσωπο πάντα στο όνομα προστασίας του πολίτη. Έτσι, νομικά απαγορεύεται η ευθέως προτροπή για καταστροφή εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας, η διασυνοριακή κυκλοφορία των άσεμνων εκδόσεων, η δημοσίευση θέσεων που προσβάλλουν την επικρατούσα θρησκεία του κράτους και το να γίνονται τα μ.μ.ε. αντικείμενα χρήσης για πολεμικούς σκοπούς ή για ανάμειξή τους σε υποθέσεις ξένων κρατών. Τα όρια που έχουν ως στόχο να προστατεύουν τα προσωπικά δεδομένα ή τα «ιερά και όσια» οποιουδήποτε έθνους -όχι μόνο του ελληνικού- είναι θεμιτά. Όμως, υφίστανται και τα καλούμενα «νεκρά γράμματα» της νομοθεσίας τα οποία εφαρμόζονται κατά περίπτωση, κάτι εντελώς αθέμιτο και αναξιόπιστο, όπως για παράδειγμα η χρήση κρυφής κάμερας στη δημοσιογραφική έρευνα που διώκεται απ’ το νόμο μόνο όταν θίγεται το γόητρο των εκάστοτε κυβερνόντων!

Επομένως, τα όρια του τύπου πρέπει να είναι ζήτημα δεοντολογικής κι όχι νομικής αντιπαράθεσης. Απαιτείται η αυτορύθμιση των δημοσιογράφων όσον αφορά στη δημοσιοποίηση μιας είδησης ή άποψης και το δημοσιογραφικό επάγγελμα να εφαρμόζεται με ανιδιοτέλεια και ακεραιότητα. Γι αυτό οι άνθρωποι των μέσων ζητούν την τροποποίηση της νομοθεσίας για τους περιορισμούς στον τύπο. Ζητούν να καταργηθούν άρθρα που ποινικοποιούν την έκφραση γνώμης ή τη συλλογή δημοσιογραφικών πληροφοριών όπως τη δημοσίευση απόρρητων εγγράφων.