Ποια πρέπει να είναι τα όρια ελευθερίας στον τύπο;

Πρέπει να υπάρχουν; Και με ποια νομιμοποιητική βάση;

Του Κώστα Αγγελάκη

Το Σύνταγμα της κάθε χώρας είναι ο υπέρτατος νόμος στον οποίο πρέπει να υπακούουν όλοι οι πολίτες. Διέπει τις αρχές, σύμφωνα με τις οποίες διασφαλίζονται τα δημοκρατικά ιδεώδη. Ωστόσο, το ερώτημα που τίθεται συνεχώς, είναι κατά πόσο οι θεσμοί αυτοί, δίνουν την δυνατότητα ελευθερίας της έκφρασης.
Για παράδειγμα, μπορεί ένας δημοσιογράφος να γράψει ελεύθερα την άποψη του για ένα πολιτικό πρόσωπο ή να αποκαλύψει θέματα που άπτονται εθνικής ασφάλειας της χώρας του; Υπάρχει μια στοιχειώδης κατοχύρωση των όποιων απόψεων του ή μήπως ζούμε τελικά σε μια κατ’ επίφαση δημοκρατική χώρα, που ό, τι πεις και γράψεις, φιλτράρεται από τον “κρατικό μπαμπούλα”.
Σίγουρα, υπάρχει μια άτυπη διάταξη που ορίζει την συμβίωση μιας κοινωνίας και συμπυκνώνεται στην εξής φράση: «Η ελευθερία του ενός σταματά, εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου».
Παρ’ όλα αυτά, η πρώτη υποχρέωση της δημοσιογραφίας είναι απέναντι στην αλήθεια. Κατά συνέπεια, ένας σωστός δημοσιογράφος, οφείλει να είναι πάνω απ’ όλα ένας ανεξάρτητος ελεγκτής της εξουσίας και να δημοσιεύει τα πάντα χωρίς περιοσμούς και ενδοιασμούς. Με άλλα λόγια, οφείλει να είναι πιστός και αμερόληπτος απέναντι στους πολίτες. Ο δημοσιογράφος δεν είναι ούτε φιλόσοφος, ούτε πολιτικός, ούτε θρησκευτικός ηγέτης που θα επιδιώξει να κάνει τον κόσμο καλύτερο και να “σώσει την ανθρωπότητα”. Κατά συνέπεια, στο χώρο της δημοσιογραφίας δεν υφίστανται όρια. Από την άλλη, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι το Σύνταγμα μας προστατεύει με απόλυτο τρόπο την τέχνη (διά του άρθρου 16: «H τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες») γιατί λοιπόν δεν πράττει αναλόγως και στο χώρο του τύπου;

Δηλαδή, θα πρέπει όλοι οι δημοσιογράφοι να γίνουν καλλιτέχνες για να μπορούν να εκφράσουν ελεύθερα τις απόψεις τους;
Αυτό φυσικά δεν μπορεί να γίνει. Για αυτό το λόγο λοιπόν, το κοινοβούλιο θα πρέπει να αναθεωρήσει σε πολλά σημεία το άρθρο 14 και ιδιαίτερα την παρ. 6 που ορίζει ότι κάτω από οριζόμενες -δήθεν επιλήψιμες νομικά- πράξεις του δημοσιογράφου, ενδέχεται να απαγορευθεί η άσκηση του επαγγέλματος του. It is unbelievable (είναι απίστευτο) όπως λένε και στο χωριό μου.
Ως εκ τούτου, είναι σαφές ότι το ισχύουσες διατάξεις πρέπει να εξαλειφθούν και να παραμείνει η εξής λιτή διατύπωση : «Ο Τύπος είναι ελεύθερος. Η λογοκρισία και κάθε άλλο προληπτικό μέτρο απαγορεύονται».
Τα όρια του τύπου και κατ’ επέκταση του λόγου- δηλαδή της άποψης- σηματοδοτούν το θάνατο του τύπου. Τι σημαίνει βάζω όρια; Ενδεχομένως να σημαίνει ότι επιτρέπονται μόνο οι καλές ειδήσεις, ενώ οι κακές, που θίγουν πρόσωπα και καταστάσεις είναι απαγορευμένες. Και η φιλελεύθερη- κατά τα άλλα- κοινωνία μας δεν κάνει τίποτα άλλο από το να περιφράσσει με “νομικά συρματοπλέγματα” την έκφραση του ατόμου, ώστε ο λαός να μην μάθει ολόκληρη την αλήθεια, αλλά την μισή -και ίσως διαστρεβλωμένη. Άλλωστε, οι εκάστοτε κυβερνήσεις δεν θέλουν σε καμία περίπτωση άτομα με κριτική σκέψη, αλλά άβουλα πλάσματα που σε τελική ανάλυση μετατρέπονται σε βουβά παγκοσμιοποιημένα υποκείμενα.
Ορθώς λοιπόν επισημαίνει ο Αλμπέρ Καμύ ότι «ο ανελεύθερος τύπος δεν θα γίνει ποτέ τίποτα άλλο από κακός τύπος».


Ο συντάκτης του κειμένου, Κώστας Αγγελάκης, είναι φοιτητής του τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου.