Μισές δουλειές;

Η παιδεία, στα μάτια του σκιτσογράφου Βαγγέλη Παυλίδη, φαντάζει σαν ένα ισχνό ανθρωπάκι το οποίο στέκεται τρομοκρατημένο στη θέα δύο.. ταύρων που ετοιμάζονται να του επιτεθούν -η κυβέρνηση απ’ τη μια μεριά, οι φοιτητές με τους πανεπιστημιακούς καθηγητές απ’ την άλλη. (Το σκίτσο του Βαγγέλη Παυλίδη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Βήμα της Κυριακής", 25/2/2007)

Από το περασμένο καλοκαίρι ο χώρος της παιδείας βρίσκεται σε αναβρασμό. Την τελευταία εβδομάδα η μακρόσυρτη αυτή κρίση κορυφώθηκε, ύστερα απ’ τη δημοσίευση και την κατάθεση στη Βουλή του νέου νόμου- πλαισίου για τα ΑΕΙ. Καθηγητές και φοιτητές αντιδρούν στο «μεταρρυθμιστικό» εγχείρημα της κυβέρνησης και συνεχίζουν τις κινητοποιήσεις κρατώντας τα περισσότερα πανεπιστήμια σφραγισμένα. Την ίδια στιγμή μια άλλη σημαντική ομάδα καθηγητών και φοιτητών ζητούν να ανοίξουν οι σχολές και να ξεκινήσουν αμέσως μαθήματα -κι όχι ένας νέος κύκλος συνελεύσεων στα αμφιθέατρα. Άλλωστε ήδη ελλοχεύει ο κίνδυνος να χαθεί η εξεταστική περίοδος στις υπό κατάληψη σχολές, και σε κάποιες άλλες «απειλείται» το εξάμηνο τους, καθώς δεν έγιναν οι απαιτούμενες εκ νόμου ώρες διδασκαλίας των μαθημάτων.

Η κυβέρνηση με το νέο νόμο- πλαίσιο δεν έρχεται σε ρήξη με τις κατεστημένες νοοτροπίες της παιδείας ούτε καταφέρνει να επιφέρει κάποια τομή. Οι διατάξεις του νομοσχεδίου απλώς νοικοκυρεύουν μερικά στοιχεία απ’ τον προηγούμενο νόμο του ’82, τα οποία είχαν πλέον κακοφορμίσει. Ας σημειωθεί ότι ο υπό συζήτηση νόμος ενδέχεται να λύσει κάποια προβλήματα, άλλα όμως ίσως τα περιπλέξει καθώς απουσιάζουν αρκετά σημαντικά μέτρα, τα οποία ορθώς διεκδικούσε η εκπαιδευτική κοινότητα. Το σίγουρο είναι ότι αποτελεί ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αν και ακόμη απέχει μακράν της αναγκαίας ολοκληρωμένης μεταρρύθμισης.

Όσον αφορά στο φλέγον ζήτημα της χρηματοδότησης των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, πλέον θα γίνεται βάσει τετραετών σχεδίων ανάπτυξης. Οι διοικήσεις των ΑΕΙ θα υπογράφουν με την πολιτεία χρηματοδοτικά «συμβόλαια», τα οποία θα συνδέονται ανοιχτά με την αξιολόγησή τους. Ωστόσο, η απουσία δέσμευσης για αύξηση της χρηματοδότησης στον νόμο- πλαίσιο θα δημιουργήσει κώλυμα στην κατάρτιση των «συμβολαίων», καθώς θα υπάρξουν σχολές που ελλείψει χρημάτων δεν θα μπορέσουν να υλοποιήσουν τα σχέδιά τους και, η διαδικασία αξιολόγησή τους θα δυσκολέψει.
Το νομοσχέδιο δίνει έμφαση στα δύο αμφιλεγόμενα θέματα του πανεπιστημιακού ασύλου και των «αιώνιων φοιτητών». Οι νέοι φοιτητές θα έχουν ως ανώτατο όριο σπουδών το διπλό χρόνο από τα κανονικά έτη σπουδών της σχολής τους. Αναφορικά με το άσυλο σημειώνεται ότι θα καλύπτει τους χώρους έρευνας και εκπαίδευσης κατά βούληση του ίδιου του ιδρύματος. Επίσης, το άσυλο θα αίρεται με απόφαση του Πρυτανικού Συμβουλίου η οποία θα λαμβάνεται κατά πλειοψηφία και με παρουσία εισαγγελέα.
Οι εκλογές για τις διοικήσεις των πανεπιστημίων θα γίνονται με καθολική ψηφοφορία όλων των φοιτητών, με το ίδιο όμως 40% ως συντελεστή βαρύτητας στο εκλεκτορικό σώμα. Ακόμη, καταργείται το μοναδικό σύγγραμμα στα πανεπιστήμια. Οι συνελεύσεις των ιδρυμάτων θα συνθέτουν ένα κατάλογο προτεινόμενων συγγραμμάτων, από τα οποία ο φοιτητής θα επιλέγει ένα και θα του παρέχεται δωρεάν.

Τα ζητήματα που δεν άγγιξε η «μεταρρύθμιση» της κυβέρνησης αφορούν στην αυτοτέλεια των πανεπιστημίων σχετικά με τον αριθμό σπουδαστών, την κινητικότητα των φοιτητών και τη σύνδεση των ιδρυμάτων με τα δημόσια ερευνητικά κέντρα.
Τα ιδρύματα δεν έχουν λόγο για το πλήθος των εισακτέων φοιτητών, παρόλο που η εκπαιδευτική κοινότητα διαμαρτυρόταν επ’ αυτού, ούτε καν την αυτοτέλεια τους σε επίπεδο ποιότητας σπουδών. Είναι πραγματικό πρόβλημα το γεγονός ότι οι φοιτητές υπερτερούν αριθμητικά σε σχέση με τα μέσα που έχει στη διάθεση του κάθε ίδρυμα -εργαστήρια, αίθουσες και διδακτικό προσωπικό.
Επιπλέον, η σύνδεση των δημόσιων ερευνητικών κέντρων με τα πανεπιστήμια δεν επιτυγχάνεται για μια ακόμη φορά, καθώς το καθένα από αυτά συνεχίζει να λειτουργεί με διαφορετικό θεσμικό πλαίσιο.
Το νομοσχέδιο δεν θίγει το ζήτημα της κινητικότητας των φοιτητών. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες παρέχεται η δυνατότητα στους φοιτητές να μετακινούνται σε ένα άλλο τμήμα που καλύπτει περισσότερο τα επιστημονικά τους ενδιαφέροντα με βάση φυσικά ορισμένων προϋποθέσεων. Στη χώρα μας η δυνατότητα αυτή πάλι δεν δίνεται, παρά μόνο αφότου ο φοιτητής ολοκληρώσει τις σπουδές του σε ένα τμήμα, ύστερα μπορεί να φοιτήσει σε κάποιο άλλο που τον ενδιαφέρει. Όμως η διαδικασία αυτή κοστίζει χρονικά στους σπουδαστές και τους αποθαρρύνει από την συνέχιση των σπουδών τους.

Παρόλες τις προσπάθειες της κυβέρνησης να επιφέρει αλλαγές στον χώρο της παιδείας, το αίτημα για ουσιαστική μεταρρύθμιση καλά κρατεί. Οι κινητοποιήσεις συνεχίζονται, νέα συλλαλητήρια διοργανώνονται και πολλά πανεπιστήμια παραμένουν κλειστά ως ένδειξη διαμαρτυρίας.
Η μεταρρύθμιση στην παιδεία, και σε οποιοδήποτε τομέα, είναι μια μακρά διαδικασία που δεν εξαντλείται άπαξ και μόνο με μερικά νομοθετικά μέτρα. Ούτε μπορεί να επιτευχθεί αν η εκάστοτε κυβέρνηση ανησυχεί για το ενδεχόμενο πολιτικό κόστος που θα επιφέρει. . . Χρειάζεται και η ίδια η ακαδημαϊκή κοινότητα να συνδράμει στην προσπάθεια της κυβέρνησης, επιβάλλοντας αλλαγές στη νοοτροπία και τις πρακτικές που διέπουν την ακαδημαϊκή ζωή.