Σύνδρομο... δεοντολογίας!

Μου φαίνεται πραγματικά παράξενο το πώς εμείς οι άνθρωποι, ενώ γεννιόμαστε με έμφυτη την ανάγκη για ελευθερία και μεγαλώνουμε κατανοώντας όλο και πιο πολύ την αξία της, φτάνουμε τελικά σε ένα σημείο της ενήλικης ζωής μας όπου αναγκαζόμαστε να θέσουμε μέτρα και περιορισμούς στους εαυτούς μας. Πόσω μάλλον εμείς οι λεγόμενοι bloggers, που δημιουργήσαμε το πρώτο μας ιστολόγιο με την ουτοπική ελπίδα της ελεύθερης έκφρασης, φτάνουμε σήμερα να προτείνουμε ιδέες αυτοπεριορισμού μας και τρόπους ελέγχου των ατόμων που επισκέπτονται τις γεμάτες -από προσωπικές σκέψεις και κρίσεις- σελίδες μας.

Ενημερώθηκα προχθές απ’ το blog της debby για τις συζητήσεις που έχουν ξεκινήσει σχετικά με το ενδεχόμενο επιβολής ενός κώδικα δεοντολογίας στα blogs της υφηλίου, προσχέδιο του οποίου έχει αναρτηθεί στο site του Tim O’ Reilly. Έχοντας ήδη πραγματευτεί σε προηγούμενο post το θέμα της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, δεν επιθυμούσα να εμπλακώ τόσο σύντομα σε αυτόν τον καινούριο διαδικτυακό διάλογο, με τον φόβο ότι στο μέλλον ίσως να μην έχω τα ίδια συναισθήματα επί του θέματος με αυτά που τώρα με «κυριεύουν».

Έλαβα όμως εχθές ένα e-mail που με ώθησε να γράψω για το ζήτημα της δεοντολογίας, αναφορικά με τα blogs αυτή τη φορά. Ο αποστολέας του συγκεκριμένου μηνύματος εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του προς το άτομό μου -με ευγενικό τρόπο, ομολογώ- επειδή παρέθεσα ένα σχόλιο στο post της debby, το οποίο κατά τη γνώμη του έδειχνε ασυνέπεια σε σχέση με τις απόψεις μου για τη δημοσιογραφιλή δεοντολογία. "Πώς λοιπόν στηρίζεις απ’ τη μία μεριά την αναγκαιότητα τήρησης της δεοντολογίας από τους ανθρώπους των Μέσων κι απ’ την άλλη χαρακτηρίζεις ως παράλογη την επιβολή ενός κώδικα δεοντολογίας στα blogs του διαδικτύου; Τα blogs δεν θεωρούνται Μέσα; Δεν απευθύνονται σε κοινό;" … ήταν περίπου το περιεχόμενο του προαναφερθέντος μηνύματος στο οποίο απαντώ:

Καταρχάς, δεν αρνούμαι ότι τα blogs είναι μέσα επικοινωνίας και ότι απευθύνονται πλέον σε ευρύ κοινό αναγνωστών. Ένα blog όμως διαφέρει ουσιωδώς από π.χ. μία εφημερίδα. Οι απόψεις που εκτίθενται στο πρώτο αντιπροσωπεύουν αποκλειστικά και μόνο τον συντάκτη - δημιουργό του. Τα μηνύματα που περνάνε μέσω αυτού έχουν περιορισμένη δυναμική και δεν επηρεάζουν μαζικά την κοινή γνώμη. Όσο πληθαίνουν μάλιστα, η δυναμική τους εξασθενεί -αντιστρόφως ανάλογα.

Ο κώδικας δεοντολογίας επιβάλλεται στο δημοσιογραφικό επάγγελμα. Η δουλειά των δημοσιογράφων είναι να δημοσιοποιούν ειδήσεις, τις έγκυρες και τις αληθινές. Υπάρχει όμως μία ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στον δημοσιογράφο και στον blogger. Ο δημοσιογράφος ως επαγγελματίας ψάχνει την αλήθεια, διασταυρώνει τις πληροφορίες του, λαμβάνει πάντα υπόψιν του όλα τα ενδεχόμενα ενός γεγονότος. Φυσικά μπορεί ταυτόχρονα να είναι και blogger, να διατηρεί δηλαδή δικό του blog για οποιονδήποτε προσωπικό του λόγο! Ο blogger δεν είναι δημοσιογράφος, πώς να το κάνουμε! Δεν υποτιμώ το blogging σε καμία περίπτωση, απλά διαχωρίζω τις ιδιότητες του καθενός. Η δημοσιογραφία συν τοις άλλοις είναι επάγγελμα, ενώ το blogging είναι χόμπι, μανία ή και λειτούργημα αν θέλετε.

Το blog είναι φύσει και θέσει ερασιτεχνικό, κατευθύνεται από ένα συνήθως πρόσωπο και οι επισκέπτες του θεωρούν ως δεδομένο το γεγονός ότι ο συντάκτης περνά μέσα από τον λόγο του την ιδεολογία και τη στάση ζωής του. Ο blogger λοιπόν ως ερασιτέχνης γραφιάς δύναται να γράψει για οποιοδήποτε θέμα επιθυμεί, για οτιδήποτε του κίνησε την περιέργεια, να ασκήσει ελεύθερα κριτική, να παρουσιάσει ένα γεγονός -ενδεχομένως απ’ τη δική του οπτική γωνία-, να εξομολογηθεί τις σκέψεις του και να εκφράσει την όποια διαφωνία του. Όλα αυτά είναι επιτρεπτά με την προϋπόθεση πως δεν «καταπατούν» καμία διάταξη του Συντάγματος που προστατεύει τα δικαιώματα του πολίτη. Ο blogger δεν είναι υποχρεωμένος -ή ίσως δεν δύναται- όταν γράφει ένα θέμα να εξετάζει τα ενδεχόμενα που προκύπτουν ή να διασταυρώνει πληροφορίες, γιατί δεν είναι η δουλειά του! Αν το περιεχόμενο ενός blog ικανοποιεί τους επισκέπτες του, τους αποπνέει εγκυρότητα και τους πείθει, εκείνοι συνεχίζουν να το διαβάζουν. Αν οι επισκέπτες νιώθουν ότι ένα blog δεν τους καλύπτει, δεν τους πείθει ή υποτιμά τη νοημοσύνη τους, είναι ελεύθεροι να μην το επισκεφτούν ποτέ ξανά.

Στις συζητήσεις για τη θέσπιση ενός κώδικα δεοντολογίας στα blogs γίνεται λόγος και για απαγόρευση των «ανώνυμων» σχολίων. Είναι γεγονός πως κάποιοι ανώνυμοι αφήνουν ενοχλητικά σχόλια, με υβριστικό περιεχόμενο εις βάρος του blogger και καλλιεργούν δόλια διενέξεις. Το μέτρο που προτείνεται για να καταπολεμηθούν αυτά τα «ζιζάνια» είναι να υιοθετήσουν όλοι οι bloggers την τακτική απαγόρευσης των ανώνυμων σχολίων, να επιβληθεί δηλαδή στον κάτοχο ενός blog να αφαιρέσει το δικαίωμα ανώνυμου σχολιασμού από τους αναγνώστες του. Τι εννοούμε με τον όρο «ανώνυμος»; Όλοι μας λίγο πολύ «ανώνυμοι» είμαστε. Ή μήπως η ανωνυμία μας αίρεται από την ύπαρξη ενός έγκυρου λογαριασμού e-mail; Αν κάποιος εμφανιστεί ως… spaceman με e-mail spaceman@λολ.com και αφήσει στο post ένα χυδαίο και άδικο σχόλιο, θα στεναχωρηθούμε λιγότερο επειδή είναι «επώνυμος»; Μήπως σας φαίνεται πιο σωστή ως λύση να κάνουμε χρήση του εργαλείου comment moderator για να φέρουμε το σχόλιο του αγνώστου στο μέτρο του επιθυμητού, στην ουσία να το λογοκρίνουμε; Κανένα από τα δύο. Ο ανώνυμος σχολιαστής δεν είναι κατά βάση ο ταραξίας της blogόσφαιρας, που αποσκοπεί να θίξει φραστικά τον συντάκτη ενός κειμένου ή τους υπόλοιπους συμμετέχοντες μιας συζήτησης. Ανώνυμος μπορεί να είναι και κάποιος περαστικός απ’ τη γειτονιά των blogs, κάποιος τυχαίος επισκέπτης που ένιωσε την ανάγκη να σχολιάσει ένα κείμενο που τον άγγιξε, χωρίς κατ’ ανάγκη να διαθέτει e-mail ως απόδειξη της «ταυτότητάς» του. Πρέπει να απαγορευτεί σε κάποιον ανώνυμο λοιπόν να εκφράσει τη δική του σκοπιά των πραγμάτων, ενώ οι κάτοχοι των blogs να απολαμβάνουν την ελευθερία του λόγου τους ανενόχλητα και «ανώνυμα»; Ας μην βάζουμε στο ίδιο καζάνι τους κακούς με τους καλούς ανώνυμους σχολιαστές, γιατί πιστεύω πως η όλη υπόθεση είναι «δούναι και λαβείν». Όταν ένα blog εκπέμπει σεβασμό, θα λάβει και τον σεβασμό των επισκεπτών του. Κι αν τύχει μία στις τόσες κάποιος ασυνείδητος να «λερώσει» με το σχόλιό του μια συζήτηση, δεν νομίζω ότι η επίθεση από μέρος του συντάκτη θα επιφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα παρά μόνο αν αγνοηθεί -η καλύτερη αντίδραση σε τέτοιες συμπεριφορές είναι η σιωπή.

Συνοψίζοντας, ένας «κώδικας δεοντολογίας» που να αφορά στα blogs δεν πρόκειται να δώσει «λύσεις» παρά μόνο να στερήσει το βασικό πλεονέκτημα του κυβερνοχώρου, την ελευθερία του λόγου, την πολυφωνία και το δικαίωμα συμμετοχής σε ανοιχτό διάλογο. Είναι κρίμα να μιλούμε για σύνταξη κανόνων δεοντολογίας, τη στιγμή που θα μπορούσαμε απλά να επικοινωνούμε υπεύθυνα. Να τηρούμε δηλαδή τους κανόνες του ισχύοντος Συντάγματος (ένα αδίκημα παραδείγματος χάρη είναι η συκοφαντία ή η προσβολή της προσωπικότητας κάποιου), και τους άγραφους κανόνες καλής συμπεριφοράς. Να επικαλούμαστε τη στοιχειώδη ευγένεια του χαρακτήρα μας και την υπευθυνότητά μας. Με την προϋπόθεση ότι σεβόμαστε τις συνταγματικές αρχές στα blogs μας όπως και στη ζωή, δεν μένει παρά να υιοθετήσουμε τον κώδικα καλής συμπεριφοράς..

(updated post - διόρθωσα συντακτικά κάποιες φράσεις και
σύμπτυξα όσες εκ των υστέρων ένιωσα πως παραήταν μακροσκελείς.)